دەربارەی پێنجوێن

پێنجوێن شارێکی سنوورییە و دەکەوێتە باکووری ڕۆژهەڵاتی پارێزگای سلێمانی لە باکووری عێراق و نزیکەی 80 کیلۆمەتر لە ناوەندی پارێزگاوە دوورە. ئەمەش نزیکەی 10%ی ڕووبەری پارێزگاکە پێکدەهێنێت و بە دووری 428 کیلۆمەتر لە باکووری ڕۆژهەڵاتی بەغدای پایتەختەوە هەڵکەوتووە.
مێژووی شارەکە دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای سەدەی شانزەهەم، بەمەش تەمەنی زیاتر لە ٤٠٠ ساڵ دەبێت. پێنجوێن ناوبانگێکی دێرینی هەیە لەناو هەرێمی کوردستان و عێراقدا. سەرەتا گوندێکی گەورە بوو کە بە هەموو پێداویستیەکانی ژیان تەیار کرابوو. بەڵام دوابەدوای ئاوەدانکردنەوەی ناوچەکە و پێکهێنانی دەوڵەتی عێراق لە ساڵی 1921 پێنجوێن وەک قەزایەک لە چوارچێوەی یەکەی کارگێڕی قەزای هەڵەبجە دەستنیشانکرا.
لەگەڵ فراوانبوونی شارەکە، بووە ناوەندێکی بازرگانی بەرچاو لە نێوان عێراق و ئێراندا. لە ئەنجامدا گۆڕانی حوکمڕانی عێراق لە ساڵی 1958 لە دەسەڵاتی پاشایەتییەوە بۆ کۆمار، بووە هۆی دەستکاریکردنی زیاتری ئیداری. تا ساڵی 1959 پێنجوێن بە فەرمی وەک قەزایەک لە ژێر یەکەی کارگێڕی فراوانتری سلێمانی دامەزرا. پێنجوێن نزیکەی 150 کیلۆمەتر سنووری لەگەڵ کۆماری ئیسلامی ئێران هەیە، ئەمەش گرنگیی ناوچەکە بەرز دەکاتەوە و کارئاسانی بۆ چالاکییە بازرگانییە بەرفراوانەکان دەکات. ساڵانە بە بەهای زیاتر لە 10 ملیار دۆلار ئاڵوگۆڕی بازرگانی لە هەرێم بەڕێوەدەچێت و پێنج قەزا لەوانە دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ و دەروازەی سەیرانبان ڕۆڵی چارەنووسساز دەگێڕن.
جگە لەوەش قەزای پێنجوێن بە زۆری سامان و کانزای سروشتی هەیە، لەوانە ئاسن، مس، کرۆم، مەنگەنیز، خەڵوز، زێڕ، یۆرانیۆم. ھەرێمی کوردستان دەوڵەمەندە بە کشتوکاڵ و، لە وەرزی ھاویندا دەبێتە دابینکەرێکی خۆراکی بەرچاوی سەوزەوات نەک ھەر بۆ ھەرێمی کوردستان بەڵکو بۆ ھەموو عێراق.
بەڵام لە نێوان ساڵانی ١٩١٤ بۆ ١٩١٨ قەزاکە لە ٨ی ئابی ١٩٤٦ ڕووبەڕووی بوومەلەرزەیەکی سەخت بووەوە و ئاوارەبوونی بەرچاوی لێکەوتەوە. جگە لەوەش شەڕی ئێران و عێراق لە ساڵانی هەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا بووە هۆی وێرانبوونی تەواوەتی شارەکە و ئاوارەبوونی دانیشتوانەکەی بۆ ناوچەکانی دیکە. دوای ئازادکردنی باکوری عێراق و دامەزراندنی حکومەت و پەرلەمانی کوردستان، دانیشتوانی پێنجوێن و دەوروبەری گەڕانەوە و ئەرکی ئاوەدانکردنەوەی شارۆچکە و گوندەکانیان گرتە ئەستۆ.
لە ئێستادا قەزای پێنجوێن لە سێ قەزای لاوەکی (ناوند، گەرماک، و ناڵ پاریز) پێکدێت، کە زیاتر لە 150 گوند لەخۆدەگرێت و ژمارەی دانیشتووانی 50 هەزار کەسە. بەڵام تا ئێستا ئەو ناوچەیە کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەرە بەهۆی پاشماوەکانی شەڕی عێراق و ئێرانەوە و هێشتا ژمارەیەکی زۆر لە مینی چێندراو و تەقەمەنی مەترسییەکی بەرچاویان بۆ سەر دانیشتووان دروستکردووە